کدام ساختمانها در زلزله ویران میشوند؟
نوشته : مهندس محمدرضا اردلانی
این مطلب از کانال ما در تلگرام نقل میگردد
ساختمانهای سلامت محور
https://telegram.me/healthybuilding
همانطور كه ميدانيد ، این کانال تلگرامی سعی دارد با تبیین شاخصهای سلامتی در انواع ساختمانها ، ضمن حساس سازي احاد جامعه ، سطح مطالبات عمومي براي سلامت محور نمودن ساختمانها را ، افزايش دهد.
از جمله مواردي كه سلامتي ساكنان يك ساختمان را به خطر مياندازد ، ايمني و استحكام ان ساختمان است. و مهمترين عرصه براي عملكرد ايمني ساختمان ، زلزله است ، البته بعد از وقوع زلزله سنجش ايمني و استحكام ساختمان شايد ديگر دردي را درمان نكند ، مهم ان است كه قبل وقوع زلزله بتوانيم ميزان ايمني و سلامت ان را سنجيده و حجم خطر را درك كنيم.
نگارنده معتقد است مشارکت مردمي، موثرترين راهکار براي کم کردن خطرات جاني، مالي و اجتماعي زلزله قبل از وقوع آن است زيرا مردم بيشترين حضور، دلسوزي، منافع و جديت را در مقابله با حادثه زلزله داشته و به شرط آنکه حساسيت‌هايشان هدف‌دار تحريک شده و تعليم داده شود، مي‌توانند خود به‌عنوان ناظر ساختمان نقاط ضعف محل زندگي خود را تشخيص دهند ...
طرح انتقال مفاهيم اساسي ايمني ساختمان به جامعه در صورت ارايه کارشناسانه راهکارها به‌صورت ساده و روان و غيره پيچيده و در عين حال جامع ، مي‌تواند جذاب، باورپذير و اجرايي بوده و در تغيير و ارتقاي كيفيت ايمني و سلامتي ساختمانهاي شهر مثمرثمر قرار گيرد.
حاليه ، به چند نکته مهم و ساده براي تشخيص ساختمان غيرمقاوم و يا مشکوک به مقاوم بودن در برابر زلزله ، در حد اطلاعات و توانمندي‌هاي يک شهروند معمولي مي‌پردازيم. اين نکات صرفا براي ايجاد حساسيت در استفاده‌کنندگان از ساختمانها براي رجوع به کارشناسان خبره و اخذ اطمينان از سلامت ساختمان محل کار و زندگي‌شان قبل از وقوع زلزله است.
1 ))) شهروندان غيرمهندس خوبست بدانند که اولين آيين‌نامه‌هاي اجباري رعايت استحکام سازه‌ها در مقابله با زلزله در ايران بعد از سال 1368 تدوين و در کشور به تدريج اجرايي شده است ، لذا کليه ساختمانهاي بيش از دو طبقه ، فلزي يا بتني ، احداثي قبل از ١٣٧٠ بايد در حال حاضر توسط کارشناسان خبره قانوني (نظام مهندسي يا شهرداري) مورد بازديد و بررسي مجدد فني قرار گيرند. اين بررسي که جهت سنجش پايداري سازه و به صورت کتبي خواهد بود، بايستي در هنگام خريد و فروش و يا اجاره هر ساختماني با هر نوع كاربري ، توسط شهروندان مطالبه و به تدريج به يكي از الصاقات مدارك ملكي تبديل گردد كه همواره قابل ارايه باشد. بنابراين ساختماني را كه فاقد چنين تاييديه اي باشد يك ساختمان ايمن محسوب نفرماييد.
2 ))) در مورد ساختمانهاي اجري يک تا سه طبقه جديد يا قديمي ساخت ، چنانچه پاسخ هر يک از سوالات ذيل ، مثبت نباشد ، ان ساختمان در مواقع زلزله قابل اعتماد نبوده و بايد مورد بررسي فني قرار گيرند:
الف) ايا يک کلاف بتني يا فلزي ، دورادور سقف در هر يك از طبقات ساختمان ، که معمولا در نما قابل رويت است را مشاهده ميكنيد؟؟
ب) ايا در اين ساختمان ديوارهاي باربر با ضخامت بيشتر از 30 سانتيمتر در دورادور و نيز داخل ساختمان ، وجود دارد ؟؟
پ) ايا ارتفاع سقف در يك يا همه طبقات ، قطعآ ، كمتر از دو متر و هشتادسانتي‌متر است ؟؟
ت) ايا پس از بررسي تك تك فضاهاي داخلي ساختمان ، مطمئن هستيد كه در تمام جهات در داخل ساختمان، فاصله دو ديوار حمال از هم (دهانه يا آكس يا مدول) به هيچ وجه بيش از 5 متر طول نيست ؟؟
اگر جواب هر يك از سوالات بالا حتي مشكوك به خير باشد ، اين ساختمان از نظر پايداري در مقابل زلزله مشكوك است و بايستي توسط كارشناسان خبره قانوني مورد ارزيابي قرار گيرد.
3 ))) ساختمانهايي که داراي بالکن (يا طره يا کنسول) هستند، در صورت وجود موارد ذيل پرخطر محسوب مي‌شوند:
الف) بالکن‌ها بيش از يك مترونيم در ساختمانهاي قديمي و بيش از يك مترو بيست سانتيمتر در ساختمانهاي جديد بيرون آمده باشند.
ب) بالکن‌ها با ديوار محصور شده باشند يعني فضاي بالکن با ديوارکشي محصور و به زير بناي داخل ساختمان اضافه شده باشد.
شهروندان غير مهندس بايستي بدانند كه در صورت رويت نمودن هر يك از موارد بالا ، در بالكن هر نوع ساختماني ، پايداري سازه اي ان ساختمان در برابر زلزله مشكوك بوده و لازمست تا مورد ارزيابي مجدد قرار گيرد.
4 ))) با جستجو در اسناد و نقشه ها و حافظه افراد قديمي براي اطلاع از تاريخچه ساختمان ، دقت كنيد ، اگر از ابتداي بهره برداري تاكنون ، اين ساختمان مورد بازسازي قرار گرفته و احيانأ ، در يکي يا همه طبقات آن، ديوارهاي داخلي جابجا يا حذف يا نازک‌تر يا ضخيم‌تر از قبل شده باشد و مثلا شکل پلان يك طبقه يا همه طبقات ، در حال حاضر با روز اول ان ، فرق کرده و فضاها تغيير كاربري داده باشند ، اين ساختمان از نظر رفتار سازه‌اي و احتمال آسيب‌پذيري در زلزله قابل اعتماد نبوده و بايستي با قوانين امروزين مجددا مورد بررسي کارشناسي قرار گيرد.
5 ))) در ساختمانهاي آجري که اسکلت فلزي يا بتني ندارند (اين نوع از احداثات قديمي بوده و حداكثر تا سه طبقه هستند) بخصوص اگر مورد بازسازي قرار گرفته اند ، چنانچه هر گونه جابه‌جايي در محل دربها ، پنجره ها و بازشوها داشته و يا انواع دهانه‌هاي بازشوي آن نسبت به احداث اوليه کوچک‌تر يا بزرگ‌تر گرديده است، احتمال آسيب‌پذيري در زلزله براي انها بسيار جدي بوده و بايستي قطعا مورد بررسي فني سازه اي قرار گيرد.
6 ))) ساختمانهاي چند طبقه جديد يا قديمي‌ساز فلزي يا بتني يا اجري که مورد بازسازي قرار گرفته و پلان داخلي آنها به اصطلاح open شده و تعدادي از ديوارها حذف يا کمتر شده‌اند ، جزو ساختمانهاي مشكوك به پايداري قرار ميگيرند ، حتي در صورت وجود استراکچر مطمئن فلزي يا بتني ، باز هم ، بايد از نظر عدم تشکيل طبقه نرم ، مورد بررسي مهندسي سازه قرار گرفته و مسئله ايستايي انها در زلزله تاييد گردد.
7 ))) چنانچه به‌عنوان استفاده‌کننده فعلي ساختمان، حدس مي‌زنيد وزن ساختمان نسبت به روز اول احداث ، به دليل تغيير كاربري ان و با بازسازي هاي ايجاد شده مثل کف‌سازي با کاشي يا سنگ ، استفاده از سنگ و كاشي جديد در ديوارهاي داخلي يا خارجي ، ميزان و تعداد اجسام داخل ساختمان ، و يا هر دليل ديگري ، تغيير كرده و سنگين تر و يا سبك تر شده است ، بهتر است به دليل امکان تغيير مرکز ثقل ساختمان و مشکلات عملکردي سازه ساختمان در زلزله، حتما از يک مهندس باتجربه سازه دعوت نماييد تا ملک شما را مورد ارزيابي مجدد قرار دهد.
8 ))) متاسفانه روزگاري رسم بود كه افراد غيرمتخصص و بعضا تكنسين هاي سودجو، بسيار ناآگاهانه ، براي تغييرات معماري مورد پسند بازار ، نسبت به برداشتن يا جابه جايي تير يا ديوارهاي حمال در داخل ساختمانها اقدام مي‌نمودند که اين عمل حتي براي ساختمانهاي يک طبقه هم بسيار پرخطر و مشکل‌ساز است. در صورت وجود سابقه چنين اعمال خطرناکي در ساختمان شما، حتما با مهندسين خبره و مطمئن در امر سازه مشورت نماييد.
9 ))) اگر شک داريد که در طول مدت زمان بهره‌برداري از ساختمان قديمي شما ، طبقه يا طبقات يا حتي فقط يك نيم طبقه ، به ارتفاع ساختمان شما اضافه شده است، اين ساختمان به دليل پرخطر بودن بايد مورد بررسي سازه‌اي قرار گيرد ، مستحضر باشيد اگر اين اضافه بناها با سازه‌هاي سبک و سقف سبک هم باشد، تحليل سازه‌اي ساختمان را به هم زده است و مورد قبول نميباشد .
و البته بدتر از ان ، ساختمانهايي است كه در زمان احداث اوليه عمومآ چهار يا پنج طبقه بوده و بعد از مدت زماني (قبل يا بعد از بهره برداري) با تغيير قوانين و امثالهم و بخصوص خريد تراكم ، يك طبقه به ان اضافه مينمايند ، اين موضوع حتي در مورد ساختمان بعضي برجها نيز ديده شده است ، متاسفانه بايد با صراحت گفت كه اين نوع ساختمانها تقريبآ قابل اعتماد نيستند ، زيرا حتي اگر براي تحمل بارهاي جديد ستون هم به ان اضافه نمايند ، هرگز پيوستگي سازه اي مناسب و پايداري را در تحليل و رفتار سازه در روز زلزله از انها نبايستي انتظار داشته باشيد ، مگر انكه تحت يك طرح مقاوم سازي سازه اي ، تمامي اجزاي سازه اعم از فونداسيون و ستونها و تيرها مجددا و همگي باهم و در تمام طبقات تقويت گردند ، انهم تقريبا در كشور ما و براي ساختمانهاي غيرحساس ، نزديك به محال است ، اگر هم در جايي شنيديد براحتي باور و اعتماد نكنيد ، اين حقيقت تلخي است كه براي خيلي ها سنگين تمام ميشود ، يا در زمان حال و يا در روز زلزله
-----------------------
مطالب ما را دنبال كنيد
كانال تلگرامي ساختمانهاي سلامت محور
https://telegram.me/healthybuilding
------------------------
پایان
------------------------
این مطلب برای اولین بار در سال 1389 توسط مهندس ارذلانی برای هفته نامه سلامت تالیف و درفضای مجازی منتشر شده است.
در ارشیو سایت بیمارستانسازی نیز مطلب مذکور با تصحیحات و اضافات جدید . از ابان ماه 1380 در لینک کدام خانه‌ها در زلزله ويران مي‌شوند؟ http://www.hospital-ir.com/articledetails/2441 ثبت میباشد .
در حال حاضر ، نوشته بالا بعد از حدود هشت سال ، توسط نویسنده ، به شرح بالا ، ویرایش و به روزرسانی شده است.
---------------------